جديد سنڌي افساني جي سرموڙ ليکڪا ثميره زرين

رضوان گل

جديد سنڌي افساني جي سرموڙ ليکڪا

 

ثميره زرين

 

ثميره زرين ان وقت ڪهاڻيون لکڻ شروع ڪيون جڏهن سنڌي ادب ۾ عورت ليکڪائن جو آڱرين تي ڳڻن جيترو تعداد هو. هن شروعات ۾ رابندرناٿ ٽئگور ۽ خليل جبران جي ترجمو ڪيل افسانن سان ادب ۾ پير پاتو ۽ پوءِ جلد ئي ”وطن“، ”شمع ٻاريندي شب“، ”پلئه پاسو سچ“ ۽ ”غيرت“ جهڙا طبع زاد افسانا تخليق ڪري سنڌي افسانوي ادب ۾ پنهنجو هڪ الڳ مقام جوڙي ورتو. سندس شمار سنڌي افسانوي ادب جي بانيڪار عورت ليکڪائن ۾ ڪيو وڃي ٿو. انهيءَ حوالي سان کيس سنڌي ادب جي ”خاتونِ اول“ جو خطاب پڻ مليو.

ثميره زرين شڪارپور جي اعواڻ گهراڻي ۾ محمد اعظم اعواڻ جي گھر 22 فيبروري 1944ع تي جنم ورتو. کيس ننڍپڻ ۾ ئي گھر ۾ ادبي ماحول مليو. هن جو پڙ ڏاڏو محمد عارف اعواڻ سنڌي ۽ فارسي ۾ شاعري ڪندو هو، جنهن جو شاعريءَ جو مجموعو ”ديوانِ صنعت“ پڻ ڇپيل آهي. جيئن ثميره جون ڪهاڻيون جاذب ۽ پرڪشش آهن، تيئن ئي هن جي شخصيت مان به هڪ رومانوي مزاج رکندڙ حساس فنڪاره جهلڪندي محسوس ٿيندي هئي. هوءَ ڪيتري ئي وقت تائين اديبن لاءِ معمو بڻيل رهي ۽ کين اهو مغالطو رهيو ته ثميره زرين جي نالي سان ڪو مرد قلمڪار ڪهاڻيون لکي رهيو آهي، پر پوءِ جڏهن 1966ع ۾ سندري ۽ اتم، وطن ياترا تي هندستان مان پاڪستان آيا ته هنن مختلف شاعرن ۽ اديبن سان ملاقاتون ڪيون ۽ شڪارپور پهچي ثميره زرين جي گهر ۾ ساڻس ملاقات ڪيائون، تڏهن صحيح معنى ۾ ثميره زرين جي ذاتي زندگيءَ بابت ڪجهه حقيقتون منظر عام تي آيون. ثميره جي ڇپيل ڪهاڻين جي مجوموعن ۾: ”گيت اڃايل مورن جا“، ”مهراڻ جون ڇوليون“، ”دل ۾ درد هزار“، ”روشن ڇانورو“ ۽ ”آءٌ اها ئي مارئي“ شامل آهن.

ثميره زرين سماجي براين، ڏاڍاين، غريبن جي حقن جو استحصال ڪندڙ نام نهاد عزت دار ڪردارن جي پنهنجي ڪهاڻين ذريعي پت وائکي ڪئي آهي. هن پيار جي پيچرن تي هلندڙ پريمين کي خوابن جا محل به ڏيکاريا آهن ته سندن زخمن تي لفظن جا پها به رکيا آهن. هن جي ڪهاڻين ۾ سنڌوءَ جيڏي گهرائي به آهي ته هماليه جيڏي بلندي به. هن جي هر ڪهاڻي عورت جي ڏکن ۽ دردن جو داستان به آهي ته فرسوده ريتن ۽ رواجن جي زنجيرن ۾ ٻڌل ماڻهن جي پيڙا جو پڙلاءُ به! جن جاهلاڻين رسمن جو ذڪر ثميره زرين پنهنجي ڪهاڻين ۾ اڄ کان ٽيهه چاليهه سال اڳ ڪيو، سي اڄ به موجود آهن. فقط وقت گذرڻ سان ڪئلينڊر جون تاريخون تبديل ٿيون آهن، باقي سڀ ڪجهه ساڳيو آهي. اڄ به ماڻهن جا ساڳيا ئي رويا آهن ۽ عورت اڄ به ظلم جي چڪيءَ ۾ پيسجي رهي آهي! ستم جي رات کي اڄ به ڏينهن ٿو سڏيو وڃي. اڄ به ضميرن تي مهرون لڳل آهن. اهڙي ماحول ۾ جڏهن به ڪنهن سچ جو نعرو بلند ڪيو آهي، سو سرِ دار ٽنگيو ويو آهي، وقت جي اهڙي ئي ستم ظريفيءَ جو ذڪر بشير احمد شاد پنهنجي هنن سٽن ۾ ڪيو آهي:

ستم جي رات کي جت ڏينهن سڏيو ويندو آ،
جتي ضمير کي مهرن تي مٽيو ويندو آ،
اتي جڏهن به صداقت جو ڪنهن هنيو نعرو،
سرِ دار اهو شخص ٽنگيو ويندو آ.

ثميره زرين پنهنجي تخليقي عمل جي حوالي سان چيو هو ته ”ڪوئي لکي ٻين تي احسان ڪندو هوندو. ادب تي، عوام تي، سماج تي، (داد طلبڻ لاء) (مون کي اعتراف آهي پنهنجي دل جي سمورين سچاين سان) ته مان صرف ان ڪري لکان ٿي جو مان لکڻ چاهيان ٿي. سماج جي بهبودي، عوام تي احسان، يا ادب جي عظمتن ۾ اضافو مان نه ڪيو آهي (۽ اهو سڀ چوڻ منهنجي انڪساري نه آهي، دنيا ۾ اونداهه آهي، زندگيءَ جا قدر ڀڄي ٽُٽي چڪا آهن. منهنجي قلم ۾ روشني ڪونهي. مون ڪجهه به نه جوڙيو آهي، پر منهنجي ذهن ۾ اونداهه ڪونهي، سوجهرو آهي. اها روشني ٻين تائين پهچائي نه سگهڻ منهنجي ڪوتاهي سهي، پنهنجي نظرين جي سهائيءَ ۾ اختيار ڪيل راهه البته منهنجي هستي جو فخر ضرور، ايئن ته ”ڪهاڻي“ تي اظهار خيال لاءِ گهڻيون ئي ”وڏيون“ ڳالهيون ڪري سگهجن ٿيون ۽ مان وڏيون ڳالهيون ”وڏن“ لاءِ ڇڏي اڄ ننڍي ڳالهه ئي ڪنديس. مان منهنجو زوايه نگاهه، منهنجا تاثرات ۽ ڪهاڻي ان اظهار جي صورت“. ثميره زرين جڏهن ريسرچ فيلو جي حيثيت سان يونيورسٽيءَ ۾ پير پاتو ته ڄامشوري جي هوائن سندس ڀرپور آجيان ڪئي، پر اهي آزاد فضائون کيس گهڻو وقت راس نه آيون، ها! هن کي بي رحم موت آگسٽ جي 13 هين تاريخ 1977ع تي اسان کان جدا ڪري ڇڏيو، پر هوءَ پنهنجي تخليقن ۾ اڄ اسان وٽ موجود آهي